Het Kruithuis is een bijzonder gebouw uit de zeventiende eeuw. Dit rijksmonument is het laatste nog bestaande Kruithuis uit de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) in ons land. Het is, zoals de naam al zegt, oorspronkelijk ontworpen om buskruit veilig te bewaren.
Na een brand nabij een van deze kruitopslagplaatsen werd in 1617besloten tot de bouw van een nieuw, verder van de bebouwing gelegen stadskruithuis.
Het Kruithuis is een zeshoekig gebouw, gemaakt van baksteen en natuursteen. Aan de stadszijde werd het gebouw afgesloten met een dikke muur met een overdekte galerij. De buitenmuren van het gebouw zijn wel 1 meter dik. Oorspronkelijk zaten er in deze buitenmuren geen ramen. In het gebouw bevindt zich een binnenplaats. Er zijn twee gemetselde, zeshoekige traptorentjes met wenteltrap op de buitenhoeken. Om het gebouw liep een gracht, die in 1769 gedempt, maar bij de recente restauratie voor een deel weer hersteld.
In de 19e eeuw werd de open galerij van het Kruithuis dichtgemetseld, en werden in de buitengevel ramen aangebracht.
Tot de eerste helft van de twintigste eeuw was het gebouw eigendom van het rijk en had het vooral een militaire functie. In de negentiende eeuw werd het vaak met de naam ‘het laboratorium’ aangeduid. Dat is een ruimte waarin munitie voor geschut en (hand)vuurwapens vervaardigd of voor gebruik gereed gemaakt worden. Later was het gebouw in gebruik als opslagplaats.
Tussen 2020 en 2024 is het Kruithuis gerestaureerd. Momenteel is er Museum Kruithuis gevestigd! Een unieke historische locatie in hartje ’s-Hertogenbosch is omgetoverd tot een plek waar je je kan verliezen in de mooie en boeiende verhalen over de Tachtigjarige Oorlog, het Beleg van 1629 en de waterlinie.
Deze verhalen zijn door vrijwilligers van Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch zorgvuldig uitgezocht en onderzocht uit talloze bronnen en worden op een bijzondere manier verteld.
Alleen hier vind je het héle verhaal, vanuit alle perspectieven. Ze brengen het verleden dicht bij de bezoeker met ooggetuigenverslagen en persoonlijke anekdotes. En ze nemen je graag mee op een reis door de tijd. Van het ‘daar en toen’ naar het ‘hier en nu’. En weer terug.
Op 30 april 1629 wordt bijna al het kruit uit het Kruithuis gehaald en verdeeld over de stad. Dat is gebeurd omdat het erg gevaarlijk is al het kruit bij elkaar te houden. Een deel wordt indergebracht in de kelders onder de markt.
